فەلسەفەکار کێیە؟
لەش
هۆشێکی مەزنە.
با مرۆڤ بیر لە پرسی
عاریف خۆی بکاتەوە،
بە تۆبزی ڕۆحی خۆی
ناچار بە مەعریفە دەکات، زۆرجاریش بە تۆبزی دڵی خۆی ناچار بەمە دەکات، ناچاری
دەکات بڵێت: نەخێر، لەکاتێک حەزی لە بەڵێ و خۆشەویستی و خواپەرستییە.
بۆ ئەوەی مرۆڤ بە
تەنیا بژی دەبێ ببێ بە ئاژەڵ یان خوا. ئەوە قسەی ئەڕستۆیە. ئێستا حاڵەتێکی تری
سێیەم هەیە، پێویستە لەسەری بەیەکەوە هەم ئاژەڵ بێ هەم خوا. فەلسەفەکار بێت.
من دەسگرەیەکم لە پەنا
لافاو، ئەوەیکە توانای خۆپێهەڵواسینی هەیە، با خۆم پێهەڵواسێ! بەس دارشەقی بن
هەنگڵی ئێوە نیم.
"نیچە"
لە فەلسەفەی نیچە
قۆناغی وشتری ملکەچ قۆناغێکی نەستەکی سەرەتاییانەی منداڵانەی مێگەلییە (تێز)، قۆناغی شێریش
هەستەکییەکی مرۆڤی دەرەوەی مێگەل و باڵایە (ئەنتی تێز)، هەروەها منداڵبونەوە سەرەتایەکی دیکەی نوێی (چەرخێکی خۆگەڕ) تێکهەڵکێشێکی
هەردو قۆناغەکەیە (سێنتێز)، بەهۆی ئاگاییەکی عاریفانەی فەلسەفەکارانە.
بەڵام لەبەرئەوەی
عاریف سادۆمازۆخییەکی ناوەکی خەساوە (فالۆس/ئەوەی نییەتی)، بە ئاگایی هەستی (شێر) لە بەردەم نەستی (وشتری ملکەچ) بە
خەسان دەدا، منداڵ دەبێتەوە و دەبێ بە سۆزەکی (مێ/مازۆخیست)، بە پێچەوانەوە
فەلسەفەکار سادۆمازۆخییەکی ناوەکی خەسێنەرە، بە هەستی (شێر) نەستی (وشتری ملکەچ) دەخەسێنێ و دەبێ بە
نێر (فالیک/ئەوەی هەیەتی)، واتا لەبری منداڵبونەوە تێکهەڵکێشییەکەی (سێنتێز) بە منداڵییەکەی
نەست (تێز) یەکسان بکاتەوە، ئەوە باڵادەستی بەسەردا دەکا و دەبێ بە شێر و مرۆڤی باڵا،
هۆشەکییەکی فەلسەفەکار.
لێرەدا وەکچۆن منداڵ
لەبەر خەساوییەکەی بەبێ تێربون چێژ لە ژێردەستەیی و بەشێوەیەکی فالۆسانەی ئیسفنجی
(خۆپەرست) تەواوی پانتایی واقیع بەسەرخۆیدا زاڵ و بۆخۆی دەپچڕێنێتەوە و هەڵدەمژێت،
بە هەمان شێوە عاریفیش بە دورکەوتنەوەی لە ئەویترەوە گشت پانتاییە واقیعییەکە دەپچڕێتەوە
بۆ بەشدارییەکی خەیاڵییانەی ژیان و بەخوابونێک، بە مانای ئەم لە خەیاڵبارکردنەی
واقیع بۆ ئەوەیە خۆی پێ بخەسێنێت، چونکە ئەویش مێ (فالۆس) و چێژکردنە بەبێ
پڕبونەکەی بە ڕێی خەسانییەتی (بە شەرم چاووبرژانگ هەڵێنانی، نەرمڕۆ و دانیشتنی کوڕ
و سەرلەخواری بەم هۆیەوەیە، وەک بەندەیەکی شەرمن، بەوەی خوا لە هەموشوێنێکە و لێی
دیارە)، دواجار ئەوەی بەم خەسانەی بە واقیعی دەبەخشێتەوە کلتورێکی نزمی سۆزەکی و
عەشقێکی مێیانە (ئەخلاقی عیسایی/بەزەیی) و چێژکردنە لە ژێردەستەیی.
لەکاتێکدا دوربونی
فەلسەفەکارانە لە واقیع، بەڵکو بە بارکردنی واقیعەکە لە پانتایی خەیاڵیدا تەواوی
ئەویتر و واقیعییەت بە کوشتنی خوا بخەسێنێ (دابڕاندنی هەست لە نەست و ئۆبێکت)،
لەدوای خەساندنەکەیی و تێربونی دەرونی (بەگەڕکەوتنی هۆش)، ئەو کلتورەی لەم
خەساندنەوە بە واقیعی دەداتەوە هۆشەکییەکی باڵا و عاشقبونێکی نێرانە (خۆشویستنی
مەرگ/تراژیدیا) و چێژکردنییەتی لە باڵادەستی (چاوزەق/ قیتڕۆ/ سەربەرز و ڕەق
دانیشتن)، بۆ درێژەدان و بەرهەمهێنانەوەی کلتورە بە شکۆ و باڵایەکەی.
لە هەمان کات ئەم
بەخوابونە خەسێنەرییەی فەلسەفەکار (شێر/مرۆڤی باڵا)، چونکە بەخوابونێکی شەیتانی
(خەساندنی نەست و ئۆبێکت) و ژیاندۆستییەکی واقیعانە و جیاوازە لە ژیاندۆستی
واقیعنەویستی (ئەویتر) عاریفانە، بۆیە بەشداربونێکی واقیعانەی مرۆڤەئاژەڵانەی ژیان
(یەکێتی بونی نەست و ئۆبێکت/گەڕانەوە ژیانی پێکەوەیی) و دورکەوتنەوەیەکی
مرۆڤەخوایانەی فەلسەفەکارانە و هەڵوەشاندنەوەی یەکێتی بونە (خەساندنی نەست و
ئۆبێکت/چونە پانتایی ئایدیاکان) لەگەڵ ئەویتردا، پێکەوە. ئەوەش حاڵەت و ڕێگایەکی
تری سێیەمی ئۆرفیۆسی (هونەرمەندانە) و هاتوچونێکی بەردەوامی نێوان مرۆڤ خۆیی و
ئەویترە وەک ئەزمونکردنی لەش و هۆش، لە کۆتایی بۆ خۆکردن بە هونەرێکی باڵا.
هیوا سەعید