خراپە لە نێوان ئاگایی و نائاگاییدا

مرۆڤ سەیری بەوەی لە دواتردا جادوی بەتاڵ دەبێتەوە دێ، ئەوەندە پێی سەرسام بوە. ئەم سەیرپێهاتنە ناسینییەتی و سەرسامییەکەش نەناسینییەتی. واتا ئەزموننەکردن و بێئاگایی جادو دروست دەکا و ئەزمونکردن و بەئاگاهاتنەوە لێی، بەتاڵی دەکاتەوە.

هەروەها ئەوەی ببێتە مایەی ڕقلێبونەوە، لە دەستگیرنەبونییەتی. لەگەڵ ژێردەستکەوتن و دەستگیربونیدا، ڕقەکەش نامێنێ. بەو مانایەی ڕقیش وەک سەرسامی جارێکی تر ئەویش گرێ و جادوییەکە دروست دەبێ.

لێرەوەیە ڕق و سەرسامی وەک دو حاڵەتی دەرونیی (سادی و مازۆخی)، مرۆڤ چێژیان پێ وەردەگرێ. سەرسامبون چێژکردنە لە لاوازی و ژێردەستەیی بەرانبەر ئەویتر، ڕقهەڵگرتن چێژکردنە لە بەهێزی و باڵادەستی بەسەر ئەویتردا. ئینجا ئەو چێژی باڵادەستکردن و ژێردەستەبونە لە پانتایی واقیع بە ملکەچی ئارەزومەندانە و ئاژۆتن، یان لە پانتایی خەیاڵ بە جێگۆڕکێی ئەم بە ئەویتر بێت.

بۆیە کاتێک ئارەزوی مرۆڤی نائاگا، بەهۆی سەرسامی و ڕقەوە چێژ لە شتەکان دەبا، هەمیشە پاساوێک بۆ ئەم دو ڕەفتارەی دێنێتەوە، بۆ ئەوەی خۆی لەسەر هەق و بە ڕاست بزانێت.

لەبەرئەوەی مرۆڤی نائاگا لایەنگیرانە بەرگری لەخۆی دەکا و منی باڵا(SuperEgo)ی نییە، بەبێ لایەنی و بابەتییانە بڕیار لە چاکە و خراپەکانی بدات. ئەوەیە مرۆڤی نائاگا هەرچەند خراپەکاری بکات، هێشتا دان بە خراپەی خۆیدا نانێت.

بەڵام مرۆڤی نائاگا بێئاگایە لەم نائاگاییەی، لە دیدی ئەو ئەوە چاکە بۆخۆی چاک بێت. ئەم نائاگاییەش لە دەرەوەی ئاگایی ناناسرێت و لە هەمان کات بەهۆی تەواونەبونی پرۆسەی بونییەوە، ناسینێکی هەردەم تەواو نەناسراوە.

لێرەدایە ژان پۆل سارتەر تیگەیشتنێکی تر بە چەمکی مرۆڤی ناڕەسەنی هایدگەر دەدا و بە دوچاربون بە (بیرکردنەوەی خراپ) لێکیدەداتەوە. چونکە لەبەر کۆتانەهاتنی ڕێگری و ڕەتکردنەوەکان، مرۆڤێکی ڕەسەن کە خۆی بێت، بەر لە مردنی پەیدا نابێ. بەڵکو هەوڵدان بۆ ڕەسەنبون هەیە و ئەم هەوڵەش پێویستی بە خۆئاگاییە، هەتا نائاگایی و ناڕەسەنی بناسێت.

کەواتە تەنیا لە ئەگەری دروستبونی ئەم خۆئاگاییە، سوپەرئیگۆ وەک ئەخلاقێکی بەرزی ناوەکی، دور لە سەرسامی و ڕق، بێ هیچ پاساوهێنانەوە و لایەنگیرییەکی بەرژەوەندخوازانە، دان بە چاکە و خراپەکانیدا دەنێت.

هیوا سەعید