سالۆمی
بە ئاواتمە نەمرم و پرچت بە درێژی ببینمەوە.
"عەبدوڵلا
پەشێو"
ژن بە جلی ڕەشەوە (سۆز)
جوانە.
"نیچە"
بە سۆزێکی نوێ نەبێ، سۆزی کۆن
لانابرێت.
"دۆستۆیفسکی"
ڕۆیشتن هەتا ئەوپەڕی هونەری
خۆت، زیاتر لەوەیش بۆ کۆتایی بونی خۆت: ئەمە یاسای تاکێکە تەنانەت بە هێندەی
گەردێک خۆی بە هەڵبژاردە بزانێ.
"ئەمیل سێوران"
شەیتان دنیا بەڕێوە دەبات.
"شۆپنهاوەر"
لە دیمەنێکی زنجیرە درامای
فرۆیددا سالۆمی دەڵێت: "بە چاوی خوا تەماشای دڵی مرۆڤەکان دەکەم"، بە
مانای دەگەڕێمەوە ویژدانی ناخودئاگای خۆم، لەوێوە بە حەز و ئارەزوی ئەوانیتریش
دەزانم. مەبەستەکەی ئەوانیتر گرێیان هەیە و حەزیش بەبێ ویستی بەزاندنی تابو بونی
نییە (چێژ بەبێ تابو دەرناکەوێت. باتای)، لە کۆتاییدا خوایەتیش ئەم خۆناسین و
ئەویترناسینەیە.
چونکە لە سۆفیگەریدا بەهۆی
ئەم خۆناسینەوە یەکسانبونەوەی مرۆڤ وەک هەندەکییەک بە خوا (هەمەکی) ڕودەدا، بەڵام
سالۆمی لەبری هاوشێوەی سۆفیگەرەکان هەستی (شێر) لە بەردەم نەستدا (خوا/سۆز/وشتری ملکەچ)
بخەسێنێ، بە پێچەوانەوە بە ئاگاییەکەی نەستی دەخەسێنێت. بۆیە بەم شێوەیە لە ژنبونێکی
خەساوانە دەگۆڕێ بۆ ژنێکی خەسێنەر (نێر/فالیک/ئەوەی هەیەتی) و خاوەن زەکەری ئایدیالی لە پانتایی
خەیاڵ و قیتکەش لە پانتایی واقیعدا.
لێرەوەیە بۆ تانەلێدانی دەڵێن
سالۆمی ژنێکی بەدڕەوشتە، مێردی بەشێوەیەکی خاوەندارانە نەویستوە، یان هەمیشە
ویستوییەتی پیاوان لە ڕێدا لابدات و سەردەمێک خۆشەویستی نیچە و پۆل ڕی و فرۆید
(ئێمەی پیاوان بۆ دەستبەسەرداگرتنیان ئەم جۆرە ژنانەمان خۆشدەوێت/بەخاوەنکردن.
فرۆید) بوە، لە دواتریش سەرەڕای مێردکردنی، ئینجا پەیوەندییەکی دیکەی لەنێوان خۆیی
و ڕیڵکەی شاعیردا (چواردە ساڵ لە ڕیڵکە گەورەترە) داناوە و مێردەکەی وەک مێردێکی
هەمیشەیی دۆستۆیفسکی بەکارهێناوە. ئەوە تەواوی ئەم تێگەیشتنانە بۆ ئەو گرێی
نێرینەییەی (گرێی نێرینە لە ژنان بە هۆمۆسێکسواڵیتەی ژنانە هەڵدەوەشێتەوە. فرۆید)
دەگەڕێتەوە، کە پەیوەستە بە کەوتنێکی دەرونی و لە ئەنجامدا هەڵسانەوە و
دنیابینییەکی ڕەنگاوڕەنگی لێ دەکەوێتەوە.
لەبەرئەوەی کاتێک
ئەلێکتراش"١" لە توڕەییان (بێزاری) پرچە درێژەکەی بە مۆدی پیاوانە
دەبڕێ، چێژکردنی لە ڕێی زێیەوە لەدەستداوە و قیتکەی شوێنی گرتۆتەوە، حەزیشی لە
سینگنەرمی مێیانەی گۆڕاوە بۆ هەبونی سینگێکی نێرانەی ڕەق (مەمک زەکەرە. فرۆید).
ئەوەش تۆڵەیە لە عەشق (مەرگ)، بەوەی ئەلێکترا عاشقی باوکە کوژراوە
لەدەستچوەکەیەتی، لە تۆڵەیدا بەم بەزاندن و پێچەوانەکردنەوە، ئامانجی ئەوەیە
هەموان بە مێ (فالۆس/ئەوەی نییەتی) تەماشا بکا و بیانخەسێنێ، وەکئەوەی لەدوای پیاوبونی باوکیدا
(ئەویتری گەورە) چیتر نابێ کەسیش پیاو بێ (لێدان لە شەڕەف و خاوەندارییەتی)، وەها
جێی باوکە لەدەستچوەکەی پڕ دەکاتەوە، ئەگەرنا لەناو ئەو پوچگەراییەی بە کوژرانی
باوکی (عەشقەکەی/سۆز) دوچاری هاتوە، ناتوانێ مانایەک بە ژیانە تراژیدییە
دۆزەخییەکەی (سۆزەکی/کەوتن) ببەخشێ، وەکو لەدایکبونەوەیەکی تر بە چالاکی
بژیت"٢".
لێرەدا سالۆمی بە
هەڵوەشاندنەوەی ئەم گرێ ئەلێکتراییە یەکسان دەبێ بە سیزیف (ئەوەیکە خوایەکەی تەمێ
دەکات، عاشق بە خوایەکەیەتی، کەوایە دەبێ بە غەزەبی خوایەکەشی بفەوتێت. نیچە)،
دواجار ئەویش بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ژیانە تراژیدیاکەی پێویستە ژیانێکی هونەرمەندانەی
ڕەنگاوڕەنگ بباتەسەر (ئەو بەردەی سیزیف هەردەم بۆ لوتکەی چیاکە بەسەری دەخا و
پێیناگات هۆشی خۆیەتی، گشت خلۆربونەوەیەکیشی هۆکاری پێزانینێکی تر و تاقیکردنەوەی
ڕەنگی دیکەیە)، لە هەمان کات لە ئەزمونی جەستەیی و پێکەوەییدا حەزی لە سەرجێی
ناخاوەندارانە و خولیای منداڵکردنەوەی پیاوان و هەروەها عاشقی ئەو کچە پرچ درێژ و
ناسک و نەرمانە ببێ لە پانتایی واقیع نەستی دەنوێننەوە، لەسەر ئەو بنەمایەی پاش
لەدەستدانی باوکی (کوشتنی باوک/خوا) بازی بەسەر هیستریاکەیی و ترسی بەزاندنی
تابودا داوە و بۆخۆی بۆتەوە بە باوک (دابڕانی مەعریفی/خاوەن زەکەری دایک)، جارێکی
تر عاشق بە نەست و ڕابردوە سۆزەکییەکەی دەبێتەوە، لەبەر هاوشوناسبوندا، واتا ئەو
کچێنییەی (یانیش دایکی) لە نەستیدا هەوڵی تێپەڕکردنی دەدات، ئەویشی دەوێتەوە.
بەوەدا ئەمجارەیان یەکسانبونەوەیەکی ترە بە نەرسیس وەک عاشقبونێک بە خود.
کەواتە ئەوە تەنیا بەو مانایە
نایێ لە سەرەتادا سالۆمیش لە عاشقبونی بە ئەویتری گەورەی باوک بۆ توانەوەیە لەودا
(یەکێتی بون/سڕینەوە) و نیگەرانە هاوشێوەی دایکی بە ژن (فالۆس) لەدایکبوە، بەڵکو
دەیەوێ پیاو و ژنیش، جیاوازێکی سادۆمازۆخی تێکەڵ لە چێژەکان و نەیاری ڕەوشتی باو و
دۆستیشی بێ لە یەک کاتدا، بەو هۆیەی دور لە سەپاندنە ڕەوشتی و تابوەکان چێژیش بە
هەوڵەکانی درزتێخسن و بەزاندنییان دروست نابێت.
"١"
ئەلێکترا له ئەفسانەی یۆنانیدا کچی ئاگامه‌منون پاشایه، ئەوکاته‌ی باوکی ده‌چێته
شه‌ڕی ته‌ڕواده کلمنسترای دایکی په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی له‌گه‌ڵ پیاوێکی تر داده‌نێ،
له گه‌ڕانه‌وه‌ی مێرده‌که‌یدا به پیلانێک، به خۆشه‌ویسته‌که‌ی لەناوی دەبا و
هەردوکیان ده‌سه‌ڵات ده‌گرنه‌ده‌ست. له کاردانه‌وه‌ی ئه‌م خیانه‌ته له
باوکیان، ئه‌لێکترا و براکه‌ی له دایکیان هه‌ڵده‌گه‌ڕێنه‌وه، سزای ئه‌م هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌یه‌ش
به گیرانی ئه‌لێکترا و هه‌ڵاتنی براکه‌ی تەواو دەبێ. لە دواتردا هەرچەند ئه‌لێکترا
له زیندان ئازاد دەبێ، کەچی له یاخیبونه‌که‌ی به‌رده‌وامه، وه‌ک ناڕه‌زایه‌تییه‌ک
له دایکی پرچی ده‌بڕێت، ئه‌مجاره سزاکه‌ی قوڕستر و ده‌بێ بە نه‌فیکردن، له ماوه‌ی
نه‌فیبونه‌که‌یدا به یارمه‌تی برا‌ی پیلانێکی تر بۆ تۆڵەکردنەوە و کوشتنی
کلمنسترا و خۆشه‌ویسته‌که‌ی دادەنێن، هه‌رواش ده‌که‌ن و ئه‌لێکترا بەدەستی خۆی
دایکی ده‌کوژێت.
بۆ بەرچاوڕونی زیاتر باشترە
خوێنەر بگەڕێتەوە بۆ ئەم فیلمانە:
Freud 2020
Electra 1962
Blue Is the Warmest Colour
Psycho II
"٢"
بە تێگەیشتنی نیچە ئەم لەدایکبونەوەی دواتریشییان تراژیدییە (پێزانین بە بنەڕەتی
بون لەناوچونە. ئەودیوی چاکە و خراپە)، بە بنەڕەتە خۆییەکەی زانیوە بۆ مانەوەیەکی
ناخاوەندارانەی تراژیدی (مردنی عەشق) و لەناوچونێکی تر.
هیوا سەعید