ئەفڵاتونیش شاعیرەکان بە سەرۆک دادەنێت

کاتێک مرۆڤ بە تێگەیشتنێکی ئەنارشیستانە، نە دەیەوێ ببێتە فۆلەوەر (پاشڕەو) نە لیدەر (پێشڕەو)، ئەم دو ڕەتکردنەوەیە وەکو ڕەتکردنەوەیەکی تەواوەتی ئەویتر، لەبەر جیاوازبون و مایەی سەرسامییەکەی، دەبێتەوە بە کۆنتڕۆڵکردنەوەی ئەویتر وەک دەستبەسەرداگرتنێک.

بەڵام چونکە ئەنارشیست مۆڕاڵ و ئەخلاقێکی ناوەکی هەیە، لە دۆخی ئەم کۆنتڕۆڵکەرییەی خۆیی و ژێردەستبونەکەی ئەویتردا، ئەویتر بەئاگا دێنێتەوە. ئەوەیە لەڕێی پێگەیاندنی مەعریفەکەیەوە ئەم بەئاگاهێنانەوەیە، دەبێ بە متمانەیەک بۆ ژێردەستەبوەکە و جارێکی تر بە ویستی خۆی نەک وەک خەڵەتێنراوێک، دەکەوێتەوە ژێر کۆنتڕۆڵ.

بەو مانایەی مەعریفە هەر دەسەڵات نییە، بەڵکو لەپاڵ مۆڕاڵ، متمانەش پەیدا دەکات. لەسەر بنەمای ئەم تێگەیشتنە، مەعریفەی بە مۆڕاڵەوە دڵنیاترین پەناگەیە. بۆیە ئەفڵاتون پێیوایە، دەبێ ئەم جۆرە لە مرۆڤ ببێ بە سەرۆک.

کەواتە پێویستە سەرۆک بە ئەخلاقی ئەنارشیستی گیانێکی ئاژاوەگێڕی هەبێ، نەک دیسپلینکەر، بۆ ئەوەی لەلایەن ئەوانی دیکەوە لەبری سەپاندن، بە ویستی خۆیان پەسەندی بکەن. لێرەدایە ئەفڵاتون لە کۆمارەکەی، ئەم ئەخلاقە ئەنارشیستی و ئاژاوەگێڕ و شاعیرانەیە، بە هاوڵاتی دەردەکات، کەچی بە سەرۆک دەیهێڵێتەوە.

لەبەرئەوەی ئەم جۆرە شاعیربونە فەیلەسوفانەیە، بەهۆی ئەخلاقەکەی بە سروشت پاشڕەو نییە، پێشڕەوە. لەکاتێکدا سەرەڕای ئەم پێشڕەوایەتییەی پلەی سەرۆکیشی پێ بدەی، هێشتا نایەوێ و ڕەتی دەکاتەوە، بە مانای سەرۆکبونیش لە ئاستی خۆی بە نزمتر دەزانێت. وەکئەوەی شاعیرەفەیلەسوفەکان بە دنیابینییە چاک و جوانەکەیان هاوشێوەی چاکەی بەرز، داوای جۆرێک لە خوابون بکەن!

دواجار کۆمارەکەی ئەفڵاتونیش دەبێ بە کۆمارێکی ئایدیالی، واتا بە دورکەوتنەوەی ئەم شاعیرەفەیلەسوفانە لە ئاوەدانی و نەویستنی سەرۆکایەتی، کۆمارەکەش لە واقیعدا دروست نابێت.

لێرەوەیە مارتن هایدگەر دەڵێ: دەبێ ئەم بەخوابوانە بگەڕێنەوە ناو کۆمەڵگا، هەتا بە گەڕانەوەیان ئەو دەسەڵاتە دیسپلینکەرەی لە بۆشایی ئەواندا کە سەرۆکایەتییان ڕەتکردەوە هاتەدی، بە ئاژاوەگێڕییە شاعیرانەکەیان تێکی بشکێننەوە.

هیوا سەعید