فەلسەفە بۆ مێگەلە

کاتێک مارتن هایدیگەر لەبارەی هەڵاتنی خواکاندا پێیوایە دەبێ بگەڕێنەوە ناو خەڵک، مەبەستی لە ئەو مرۆڤە بەخوابویەیە لەناو پرۆسەی زانیندا سەرەتا بە قۆناغی ژیانی مێگەلی و بەڵێکردن (تێز/نەستەکی/وشتری ملکەچ)دا تێپەڕیوە، لە دواتر بە نەخێرکردن (ئەنتی تێز/هەستەکیبون/شێر/ئێستاییبون) و ڕەتکردنەوەی نەریت و زانینی باو بە ڕوی ژیانە مێگەلییەکەدا هەڵگەڕاوەتەوە، سەرئەنجام بە یەکێتی بونی خۆیی و خۆیدا (تێکهەڵکێشی نەست و هەست/سێنتێز) گەیشتوە وەک بەخوابون و لە مرۆڤکەوتنێک، بە تەواوەتی لە ئاوەدانیدا (ژیانی واقیعی/پێکەوەیی) چۆتە دەرێ.

لێرەدا لەبەرئەوەی چونە دەرەوە لە ئاوەدانی و بەخوابونی عاریفانە و فەلسەفەکارانە جیاوازە، واتا یەکەمییان لە پانتایی خەیاڵی خۆی بە خەسان دەدا و دەبێتە سادۆمازۆخییەکی ناوەکی فالۆس (توندوتیژێکی خۆئازاردەری خەساو/ئەوەی نییەتی) و لەپێناو بەندەییدا (بەڵێکردن/ منداڵبونەوە) لە خوایەتی دەکەوێ، بەوەدا لەبری هۆشەکیبون دەبێ بە سۆزەکی.

بە پێچەوانەوە فەلسەفەکار بە (ویستی هێز)ی ئاگاییەکەی لە پانتایی خەیاڵدا (بۆ کوشتنی خوای مێگەل/نەست) و بەخوابونەکەی خۆیشی (هەڵوەشاندنەوەی سێنتێز) پێکەوە دەخەسێنێ و دەبێ بە خەسێنەر (فالیک/ئەوەی هەیەتی)، بەڵکو هۆشی بەشێوەیەکی ناسۆزەکی بکەوێتە پانتایی ئایدیاکان، بە جوڵە و دەربڕینێکی فەلسەفەکارانەش (باڵایانە) لە پانتایی واقیعدا جێگیر ببێت. هەروەها چونکە ئامانج لەم سۆز خەساندنە قڵپکردنەوەی تێگەیشتنە باوەکان و دروستکردنی تێگەیشتنی نوێیە، بۆیە بە خەساندنەکەی وەک کوشتنێکی خوا دەبێ بە شەیتانێکی هەڵگەڕاوەی نورانی (نیهیلیستی پۆزەتیڤ)، بەوەی بەم هۆیەوە خاوەن مۆڕاڵ (ئەخلاقی فەلسەفەکاری دژەمێگەل) و ویستی لە چاکەخوازییە بەرانبەر ئەو خەڵکە مێگەلییەی بە بێئاگاییەکەیان (لە زانینی نوێ) دژایەتی دەکەن، ئەویش بە بەئاگاهێنان و هۆشیارکردنەوە.

بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، مێگەلییەک لە ناوەخۆی توشی هەستکردن بە چەوسانەوە و کەوتنەناو نەبون وەک نامۆبونێک نەهاتبێ هەتا بۆ خۆبەدەستهێنانەوەی بیر بکاتەوە و دواجار هۆشیاری بە دۆخی خۆی پەیدا بکات، بە مانای لە دەرەوەی زانینە هۆشەکییەکان لەو زانینە باڵایە تێبگا بە ڕێی دیالێکتیکەوە (خۆناسین/ئەویترناسین) هۆش پێی دەزانێ، چۆن لە زانینێکی باڵای فەلسەفی پێویستی بە دیالێکتیکی ناوەکی هەبێ بە فێرکردنێکی قوتابی و مامۆستایانە (کە هیچ لێی تێناگات) لێی تێ دەگات!

لێرەوەیە مەبەست لە گەڕانەوەی خواکان ئەو خوایەیە (سێنتێز) فەلسەفەکارانە خۆی لە خوایەتی دەکەوێنێت، بە تێگەیشتنێکی جیاواز و پێچەوانە دەگەڕێتەوە ناو مێگەل وەک ڕەسەنێک، کە بەم ڕەسەنی و دژەمێگەلییە دەبێ بە بابەتی بیرکردنەوە و جێی سەرنج وەک خستنەناو نەبون و خەسێنەرێکی ناڕەسەنەکان، ئەوانیش لە کاردانەوەیاندا بۆ هەستکردن بە بون و خۆبەدەستهێنانەوەیان بە نەزانییەکەیان لە دژیدا (بۆ هەوڵی خەساندنەوەیەک پێیان ناکرێت) دەوەستنەوە، لە هەمان کات هەرچەند بە ڕوکەش ڕقهەڵگر و دژایەتیکەرن، کەچی لە ناوەوە و نائاگاییاندا (لەبەر گرێی ئۆدیب و چێژی ژێردەستەیی/مازۆخیزم) چێژ لەم خەساندنەیان وەردەگرن، دوچاری سەرسامیش بە خەسێنەرەکەیان (باڵادەستەکەی بەسەرییانەوە/فەلسەفەکار) دەبن، لە کۆتاییدا بەم دیالێکتیکەی ئەم نێوانە و لێکبونەوەی هۆشییان (دیالێکتیکی ناوەکی) بە بێئاگاییەکەیان دەزانن و بەئاگا دێنەوە.

هیوا سەعید